Site icon Sanatan Roots

भगवद गीता: अध्याय 2, श्लोक 22

Changing Bodies Large 1 sanatan

&NewLine;<p><strong>वासांसि जीर्णानि यथा विहाय नवानि गृह्वाति नरोऽपराणि।<br>तथा शरीराणि विहाय जीर्णा न्यन्यानि संयाति नवानि देही ॥22॥<&sol;strong><&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p><audio src&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;holy-bhagavad-gita&period;org&sol;public&sol;audio&sol;002&lowbar;022&period;mp3"><&sol;audio>वासांसि-वस्त्र&semi; जीर्णानि-फटे पुराने&semi; यथा-जिस प्रकार&semi; विहाय-त्याग कर&semi; नवानि–नये&semi; गृहणति-धारण करता है&semi; नरः-मनुष्य&semi; अपराणिअन्य&semi; तथा उसी प्रकार&semi; शरीराणि शरीर को&semi; विहाय-त्याग कर&semi; जीर्णानि-व्यर्थ&semi; अन्यानि-भिन्न&semi; संयाति-प्रवेश करता है&semi; नवानि–नये&semi; देही देहधारी आत्मा।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p><strong>Hindi translation&colon;&nbsp&semi;<&sol;strong>जिस प्रकार से मनुष्य अपने फटे पुराने वस्त्रों को त्याग कर नये वस्त्र धारण करता है&comma; उसी प्रकार मृत्यु होने पर आत्मा पुराने तथा व्यर्थ शरीर को त्याग कर नया शरीर धारण करती है।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-प-नर-जन-म-क-अवध-रण-आत-म-क-अमरत-और-कर-म-क-स-द-ध-त">पुनर्जन्म की अवधारणा&colon; आत्मा की अमरता और कर्म का सिद्धांत<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-प-रस-त-वन">प्रस्तावना<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>पुनर्जन्म की अवधारणा भारतीय दर्शन और धर्म का एक महत्वपूर्ण हिस्सा है। यह विचार आत्मा की अमरता और कर्म के सिद्धांत पर आधारित है। इस लेख में हम पुनर्जन्म की अवधारणा को विभिन्न दृष्टिकोणों से समझने का प्रयास करेंगे।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-आत-म-क-प-रक-त-और-प-नर-जन-म">आत्मा की प्रकृति और पुनर्जन्म<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-श-र-मद-भगवद-ग-त-क-द-ष-ट-क-ण">श्रीमद्भगवद्गीता का दृष्टिकोण<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>भगवान श्रीकृष्ण गीता में आत्मा की प्रकृति का वर्णन करते हुए पुनर्जन्म की अवधारणा को समझाते हैं। वे इसकी तुलना वस्त्र बदलने की दैनिक क्रिया से करते हैं&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>जैसे हम पुराने वस्त्रों को त्याग कर नए वस्त्र धारण करते हैं&comma; वैसे ही आत्मा पुराने शरीर को छोड़कर नया शरीर धारण करती है।<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>इस प्रक्रिया में आत्मा में कोई परिवर्तन नहीं होता&comma; केवल उसका बाहरी आवरण बदलता है।<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-न-य-यश-स-त-र-क-तर-क">न्यायशास्त्र का तर्क<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>न्यायशास्त्र में पुनर्जन्म की अवधारणा को सिद्ध करने के लिए निम्न तर्क दिया गया है&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<blockquote class&equals;"wp-block-quote is-layout-flow wp-block-quote-is-layout-flow">&NewLine;<p>जातस्य हर्षभयशोक सम्प्रतिपत्तेः।। &lpar;न्यायशास्त्र-3&period;1&period;18&rpar;<&sol;p>&NewLine;<&sol;blockquote>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>इस तर्क के अनुसार&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>नवजात शिशु बिना किसी स्पष्ट कारण के कभी प्रसन्न&comma; कभी उदास और कभी भयभीत दिखाई देता है।<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>यह व्यवहार शिशु के पूर्वजन्म की स्मृतियों का परिणाम माना जाता है।<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>जैसे-जैसे शिशु बड़ा होता है&comma; वर्तमान जीवन के संस्कार उसके मन में अंकित हो जाते हैं और पूर्वजन्म की स्मृतियाँ धुंधली हो जाती हैं।<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-प-नर-जन-म-क-पक-ष-म-अन-य-तर-क">पुनर्जन्म के पक्ष में अन्य तर्क<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-स-तनप-न-क-उद-हरण">स्तनपान का उदाहरण<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>न्यायशास्त्र में पुनर्जन्म के पक्ष में एक और तर्क दिया गया है&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<blockquote class&equals;"wp-block-quote is-layout-flow wp-block-quote-is-layout-flow">&NewLine;<p>स्तन्याभिलाषात् &lpar;न्यायशास्त्र-3&period;1&period;21&rpar;<&sol;p>&NewLine;<&sol;blockquote>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>इस तर्क के अनुसार&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>नवजात शिशु को भाषा का कोई ज्ञान नहीं होता।<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>फिर भी वह बिना सिखाए स्तनपान करना जानता है।<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>यह ज्ञान पूर्वजन्मों के अनुभवों का परिणाम माना जाता है।<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-जन-मज-त-असम-नत-ओ-क-व-य-ख-य">जन्मजात असमानताओं की व्याख्या<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>पुनर्जन्म की अवधारणा जन्मजात असमानताओं को समझने में मदद करती है&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>यदि कोई व्यक्ति जन्म से अंधा है&comma; तो उसे ऐसा दंड क्यों मिला&quest;<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>पुनर्जन्म के सिद्धांत के अनुसार&comma; यह उसके पूर्वजन्मों के कर्मों का परिणाम है।<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>यह व्याख्या भगवान की निष्पक्षता और न्यायपूर्णता को बनाए रखती है।<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-प-नर-जन-म-और-कर-म-क-स-द-ध-त">पुनर्जन्म और कर्म का सिद्धांत<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-कर-म-और-प-नर-जन-म-क-स-ब-ध">कर्म और पुनर्जन्म का संबंध<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>कर्म का सिद्धांत पुनर्जन्म की अवधारणा से गहराई से जुड़ा हुआ है&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>हर कर्म का फल भोगना अनिवार्य है।<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>एक जीवन में सभी कर्मों का फल भोगना संभव नहीं है।<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>इसलिए आत्मा को अपने कर्मों के फल भोगने के लिए पुनः जन्म लेना पड़ता है।<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-कर-म-और-म-क-त">कर्म और मुक्ति<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>पुनर्जन्म के चक्र से मुक्ति पाने के लिए&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>निष्काम कर्म करना आवश्यक है।<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>आत्मज्ञान प्राप्त करना महत्वपूर्ण है।<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>भक्ति और ध्यान के माध्यम से आत्मशुद्धि करनी चाहिए।<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-प-नर-जन-म-क-अवध-रण-क-व-ज-ञ-न-क-पक-ष">पुनर्जन्म की अवधारणा का वैज्ञानिक पक्ष<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-आध-न-क-अन-स-ध-न">आधुनिक अनुसंधान<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>कुछ आधुनिक शोधकर्ता पुनर्जन्म की संभावना पर अध्ययन कर रहे हैं&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>पूर्वजन्म की स्मृतियों के दावों का अध्ययन।<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>नियर-डेथ एक्सपीरियंस &lpar;मृत्यु के निकट के अनुभवों&rpar; का विश्लेषण।<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>बच्चों में असामान्य क्षमताओं और ज्ञान का अध्ययन।<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-व-ज-ञ-न-क-च-न-त-य">वैज्ञानिक चुनौतियाँ<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>पुनर्जन्म की अवधारणा को वैज्ञानिक रूप से सिद्ध करने में कई चुनौतियाँ हैं&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>पूर्वजन्म की स्मृतियों की प्रामाणिकता का सत्यापन करना कठिन है।<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>मस्तिष्क और चेतना के संबंध को पूरी तरह से समझना अभी बाकी है।<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>आत्मा के अस्तित्व को वैज्ञानिक रूप से प्रमाणित करना चुनौतीपूर्ण है।<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-प-नर-जन-म-क-अवध-रण-क-स-म-ज-क-प-रभ-व">पुनर्जन्म की अवधारणा का सामाजिक प्रभाव<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-सक-र-त-मक-प-रभ-व">सकारात्मक प्रभाव<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>यह व्यक्तिगत जिम्मेदारी की भावना को बढ़ावा देता है।<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>यह जीवन और मृत्यु के प्रति भय को कम करने में मदद करता है।<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>यह करुणा और सहानुभूति की भावना को प्रोत्साहित करता है।<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-स-भ-व-त-नक-र-त-मक-प-रभ-व">संभावित नकारात्मक प्रभाव<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>कुछ लोग इसका उपयोग सामाजिक असमानताओं को उचित ठहराने के लिए कर सकते हैं।<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>यह कभी-कभी नैतिक जिम्मेदारी से बचने का बहाना बन सकता है।<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>यह वैज्ञानिक दृष्टिकोण के विकास में बाधा उत्पन्न कर सकता है।<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-न-ष-कर-ष">निष्कर्ष<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>पुनर्जन्म की अवधारणा भारतीय दर्शन और धर्म का एक महत्वपूर्ण हिस्सा है। यह आत्मा की अमरता और कर्म के सिद्धांत पर आधारित है। हालांकि इसे वैज्ञानिक रूप से सिद्ध करना चुनौतीपूर्ण है&comma; फिर भी यह अवधारणा जीवन और मृत्यु के रहस्यों को समझने में एक महत्वपूर्ण दृष्टिकोण प्रदान करती है। यह हमें अपने कर्मों के प्रति जागरूक रहने और एक नैतिक जीवन जीने के लिए प्रेरित करती है।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-प-नर-जन-म-क-अवध-रण-त-लन-त-मक-अध-ययन">पुनर्जन्म की अवधारणा&colon; तुलनात्मक अध्ययन<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>विभिन्न धर्मों और दर्शनों में पुनर्जन्म की अवधारणा की तुलना&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<figure class&equals;"wp-block-table"><table><thead><tr><th>धर्म&sol;दर्शन<&sol;th><th>पुनर्जन्म का स्वरूप<&sol;th><th>मुक्ति का मार्ग<&sol;th><&sol;tr><&sol;thead><tbody><tr><td>हिंदू धर्म<&sol;td><td>आत्मा का पुनर्जन्म<&sol;td><td>मोक्ष प्राप्ति<&sol;td><&sol;tr><tr><td>बौद्ध धर्म<&sol;td><td>चित्त-संतति का पुनर्भव<&sol;td><td>निर्वाण प्राप्ति<&sol;td><&sol;tr><tr><td>जैन धर्म<&sol;td><td>जीव का पुनर्जन्म<&sol;td><td>कैवल्य प्राप्ति<&sol;td><&sol;tr><tr><td>सिख धर्म<&sol;td><td>आत्मा का पुनर्जन्म<&sol;td><td>गुरमुख बनना<&sol;td><&sol;tr><tr><td>ग्रीक दर्शन &lpar;पाइथागोरस&rpar;<&sol;td><td>आत्मा का स्थानांतरण<&sol;td><td>ज्ञान प्राप्ति<&sol;td><&sol;tr><&sol;tbody><&sol;table><&sol;figure>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>इस तुलनात्मक अध्ययन से स्पष्ट होता है कि विभिन्न परंपराओं में पुनर्जन्म की अवधारणा के मूल तत्व समान हैं&comma; लेकिन उनके विवरण और मुक्ति के मार्ग में अंतर है।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>अंत में&comma; यह कहा जा सकता है कि पुनर्जन्म की अवधारणा न केवल एक दार्शनिक सिद्धांत है&comma; बल्कि यह जीवन के प्रति एक गहन दृष्टिकोण भी प्रदान करती है। यह हमें अपने कर्मों के प्रति सजग रहने&comma; नैतिक जीवन जीने और आध्यात्मिक विकास की ओर अग्रसर होने के लिए प्रेरित करती है। चाहे कोई इस अवधारणा को स्वीकार करे या नहीं&comma; इसके निहितार्थों पर विचार करना निश्चित रूप से हमारे जीवन और समाज को बेहतर बनाने में सहायक हो सकता है।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-buttons is-content-justification-space-between is-layout-flex wp-container-core-buttons-is-layout-3d213aab wp-block-buttons-is-layout-flex">&NewLine;<div class&equals;"wp-block-button"><a class&equals;"wp-block-button&lowbar;&lowbar;link wp-element-button" href&equals;"https&colon;&sol;&sol;sanatanroots&period;com&sol;&percnt;e0&percnt;a4&percnt;ad&percnt;e0&percnt;a4&percnt;97&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b5&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a6-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;97&percnt;e0&percnt;a5&percnt;80&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a4&percnt;e0&percnt;a4&percnt;be-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;85&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a7&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8d&percnt;e0&percnt;a4&percnt;af&percnt;e0&percnt;a4&percnt;be&percnt;e0&percnt;a4&percnt;af-2-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b6&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8d&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b2&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8b&percnt;e0&percnt;a4&percnt;95-21&sol;">Previous<&sol;a><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-button"><a class&equals;"wp-block-button&lowbar;&lowbar;link wp-element-button" href&equals;"https&colon;&sol;&sol;sanatanroots&period;com&sol;&percnt;e0&percnt;a4&percnt;ad&percnt;e0&percnt;a4&percnt;97&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b5&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a6-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;97&percnt;e0&percnt;a5&percnt;80&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a4&percnt;e0&percnt;a4&percnt;be-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;85&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a7&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8d&percnt;e0&percnt;a4&percnt;af&percnt;e0&percnt;a4&percnt;be&percnt;e0&percnt;a4&percnt;af-2-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b6&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8d&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b2&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8b&percnt;e0&percnt;a4&percnt;95-23&sol;">Next<&sol;a><&sol;div>&NewLine;<&sol;div>&NewLine;

Exit mobile version