Site icon Sanatan Roots

भगवद गीता: अध्याय 1, श्लोक 26

&NewLine;<p><strong>तत्रापश्यत्स्थितान् पार्थः पितृनथ पितामहान्।<br>आचार्यान्मातुलान्भ्रातृन्पुत्रान्पौत्रान्सखींस्तथा<br>श्वशुरान्सुहृदश्चैव सेनयोरुभयोरपि ॥26॥<&sol;strong><&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p><audio src&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;holy-bhagavad-gita&period;org&sol;public&sol;audio&sol;001&lowbar;026&period;mp3"><&sol;audio>तत्र-वहाँ&semi; अपश्यत्-देखा&semi; स्थितान्-खड़े पार्थः-अर्जुन ने&semi; पितॄन्-पिता&semi; अथ-तत्पश्चात&semi; पितामहान–पितामहों को&semi; आचार्यान्–शिक्षकों को&semi; मातुलान्-मामाओं को&semi; भ्रातृन्–भाइयों को&semi; पुत्रान्–पुत्रों को&semi; सखीन्-मित्रों को&semi; तथा-और&semi; श्वशुरान्–श्वसुरों को&semi; सुहृदः-शुभचिन्तकों को&semi; च-भी&semi; एव-निश्चय ही&semi; सेनयोः-सेना के&semi; उभयोः-दोनो पक्षों की सेनाएं&semi; अपि&colon;- भी।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p><strong>Hindi translation &colon; &nbsp&semi;<&sol;strong>अर्जुन ने वहाँ खड़ी दोनों पक्षों की सेनाओं के बीच अपने पिता तुल्य चाचाओं-ताऊओं&comma; पितामहों&comma; गुरुओं&comma; मामाओं&comma; भाइयों&comma; चचेरे भाइयों&comma; पुत्रों&comma; भतीजों&comma; मित्रों&comma; ससुर&comma; और शुभचिन्तकों को भी देखा।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>शीर्षक&colon; महाभारत का युद्ध&colon; अर्जुन का द्वंद्व और कृष्ण का उपदेश<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>उपशीर्षक&colon; कुरुक्षेत्र के मैदान में एक योद्धा का आत्मचिंतन<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-पर-चय">परिचय<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>महाभारत का युद्ध भारतीय इतिहास और संस्कृति का एक महत्वपूर्ण हिस्सा है। इस महाकाव्य में वर्णित घटनाएँ न केवल एक युद्ध की कहानी बताती हैं&comma; बल्कि मानवीय भावनाओं&comma; नैतिकता और धर्म के गहन प्रश्नों को भी उठाती हैं। इस लेख में हम अर्जुन के मनोभावों और उनके सामने आए नैतिक संकट पर चर्चा करेंगे।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-अर-ज-न-क-द-व-द-व">अर्जुन का द्वंद्व<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h4 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-य-द-धभ-म-क-द-श-य">युद्धभूमि का दृश्य<&sol;h4>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>जब अर्जुन ने कुरुक्षेत्र के मैदान में प्रवेश किया&comma; तो उसके सामने एक भयावह दृश्य था। उसने देखा&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ul class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>अपने पिता के समकालीन&comma; जैसे भूरिश्रवा<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>पितामह भीष्म और सोमदत्त<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>गुरु द्रोणाचार्य और कृपाचार्य<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>मामा शल्य और शकुनि<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>भाई दुर्योधन<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>पुत्र लक्ष्मण<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>मित्र अश्वत्थामा<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>शुभचिंतक कृतवर्मा<&sol;li>&NewLine;<&sol;ul>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>इन सभी को एक साथ देखकर अर्जुन के मन में द्वंद्व उत्पन्न हुआ।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h4 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-म-नव-य-भ-वन-ओ-क-स-घर-ष">मानवीय भावनाओं का संघर्ष<&sol;h4>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>अर्जुन एक महान योद्धा था&comma; लेकिन वह एक मनुष्य भी था। उसके सामने खड़े थे&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>परिवार के सदस्य<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>गुरुजन<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>मित्र और शुभचिंतक<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>ऐसी स्थिति में किसी भी व्यक्ति के मन में संदेह और अनिश्चितता का उत्पन्न होना स्वाभाविक है।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-क-ष-ण-क-उपद-श">कृष्ण का उपदेश<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h4 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-ग-त-क-महत-व">गीता का महत्व<&sol;h4>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>जब अर्जुन ने अपनी असमंजस की स्थिति व्यक्त की&comma; तब कृष्ण ने उन्हें गीता का उपदेश दिया। यह उपदेश न केवल अर्जुन के लिए&comma; बल्कि समस्त मानवजाति के लिए एक मार्गदर्शक बना।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h4 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-कर-म-क-महत-त">कर्म की महत्ता<&sol;h4>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>कृष्ण ने अर्जुन को समझाया कि&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>कर्म करना हमारा कर्तव्य है<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>फल की चिंता किए बिना अपने कर्तव्य का पालन करना चाहिए<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>धर्म की रक्षा सर्वोपरि है<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-य-द-ध-क-न-त-क-पक-ष">युद्ध का नैतिक पक्ष<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h4 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-धर-म-और-अधर-म">धर्म और अधर्म<&sol;h4>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>महाभारत का युद्ध केवल भूमि या राज्य के लिए नहीं था। यह धर्म और अधर्म के बीच का संघर्ष था। कृष्ण ने अर्जुन को समझाया कि कभी-कभी युद्ध अनिवार्य हो जाता है&comma; खासकर जब अधर्म का विनाश करना हो।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h4 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-क-षत-र-य-धर-म">क्षत्रिय धर्म<&sol;h4>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>अर्जुन एक क्षत्रिय था&comma; और उसका धर्म युद्ध करना था। कृष्ण ने उसे याद दिलाया कि&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>क्षत्रिय का कर्तव्य न्याय और धर्म की रक्षा करना है<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>अपने कर्तव्य से विमुख होना पाप है<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>भावनाओं पर नियंत्रण रखकर कर्म करना महत्वपूर्ण है<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h4 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-आत-मज-ञ-न-क-महत-व">आत्मज्ञान का महत्व<&sol;h4>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h4 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-आत-म-क-अमरत">आत्मा की अमरता<&sol;h4>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>कृष्ण ने अर्जुन को आत्मा की अमरता के बारे में बताया। उन्होंने कहा&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<blockquote class&equals;"wp-block-quote is-layout-flow wp-block-quote-is-layout-flow">&NewLine;<p>&&num;8220&semi;न जायते म्रियते वा कदाचिन्नायं भूत्वा भविता वा न भूय&colon; &vert;<br>अजो नित्य&colon; शाश्वतोऽयं पुराणो न हन्यते हन्यमाने शरीरे &vert;&vert;&&num;8221&semi;<&sol;p>&NewLine;<&sol;blockquote>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>अर्थात्&comma; आत्मा न तो जन्म लेती है और न ही मरती है। यह अजन्मा&comma; नित्य&comma; शाश्वत और पुरातन है। शरीर के नष्ट होने पर भी यह नष्ट नहीं होती।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h4 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-कर-म-य-ग">कर्म योग<&sol;h4>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>कृष्ण ने अर्जुन को कर्म योग का महत्व समझाया। उन्होंने बताया कि&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>कर्म करना हमारा अधिकार है<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>फल पर हमारा अधिकार नहीं है<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>फल की इच्छा छोड़कर कर्म करना ही सच्चा कर्म योग है<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-य-द-ध-क-पर-ण-म">युद्ध का परिणाम<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h4 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-धर-म-क-व-जय">धर्म की विजय<&sol;h4>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>अंततः&comma; अर्जुन ने कृष्ण के उपदेश को समझा और युद्ध में भाग लिया। यह युद्ध धर्म की अधर्म पर विजय का प्रतीक बना।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h4 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-नए-य-ग-क-आर-भ">नए युग का आरंभ<&sol;h4>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>महाभारत के युद्ध ने एक नए युग का आरंभ किया। यह युद्ध&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>अधर्म का विनाश करने वाला था<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>नैतिक मूल्यों की पुनर्स्थापना करने वाला था<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>समाज को एक नई दिशा देने वाला था<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-न-ष-कर-ष">निष्कर्ष<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>महाभारत का युद्ध और उसमें अर्जुन का द्वंद्व हमें कई महत्वपूर्ण सबक सिखाता है&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>कर्तव्य का महत्व<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>नैतिक मूल्यों की रक्षा<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>भावनाओं पर नियंत्रण<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>आत्मज्ञान का महत्व<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>यह कहानी हमें याद दिलाती है कि जीवन में कभी-कभी कठिन निर्णय लेने पड़ते हैं&comma; लेकिन हमें अपने कर्तव्य से विमुख नहीं होना चाहिए।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h4 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-मह-भ-रत-क-प-रम-ख-प-त-र-और-उनक-भ-म-क-ए">महाभारत के प्रमुख पात्र और उनकी भूमिकाएँ<&sol;h4>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<figure class&equals;"wp-block-table"><table><thead><tr><th>पात्र<&sol;th><th>भूमिका<&sol;th><&sol;tr><&sol;thead><tbody><tr><td>अर्जुन<&sol;td><td>पांडवों में से एक&comma; महान धनुर्धर<&sol;td><&sol;tr><tr><td>कृष्ण<&sol;td><td>अर्जुन के सारथी&comma; गीता के उपदेशक<&sol;td><&sol;tr><tr><td>भीष्म<&sol;td><td>कौरवों के पितामह&comma; महान योद्धा<&sol;td><&sol;tr><tr><td>द्रोणाचार्य<&sol;td><td>पांडवों और कौरवों के गुरु<&sol;td><&sol;tr><tr><td>दुर्योधन<&sol;td><td>कौरवों का मुखिया<&sol;td><&sol;tr><tr><td>युधिष्ठिर<&sol;td><td>पांडवों का बड़ा भाई&comma; धर्मराज<&sol;td><&sol;tr><&sol;tbody><&sol;table><&sol;figure>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>इस प्रकार&comma; महाभारत का युद्ध और उसमें अर्जुन की भूमिका हमें जीवन के गहन सत्यों से परिचित कराती है। यह हमें सिखाती है कि कैसे कठिन परिस्थितियों में भी अपने कर्तव्य का पालन करना चाहिए और नैतिक मूल्यों को बनाए रखना चाहिए।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-buttons is-content-justification-space-between is-layout-flex wp-container-core-buttons-is-layout-3d213aab wp-block-buttons-is-layout-flex">&NewLine;<div class&equals;"wp-block-button"><a class&equals;"wp-block-button&lowbar;&lowbar;link wp-element-button" href&equals;"https&colon;&sol;&sol;sanatanroots&period;com&sol;&percnt;e0&percnt;a4&percnt;ad&percnt;e0&percnt;a4&percnt;97&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b5&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a6-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;97&percnt;e0&percnt;a5&percnt;80&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a4&percnt;e0&percnt;a4&percnt;be-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;85&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a7&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8d&percnt;e0&percnt;a4&percnt;af&percnt;e0&percnt;a4&percnt;be&percnt;e0&percnt;a4&percnt;af-1-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b6&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8d&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b2&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8b&percnt;e0&percnt;a4&percnt;95-25&sol;">Previous<&sol;a><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-button"><a class&equals;"wp-block-button&lowbar;&lowbar;link wp-element-button" href&equals;"https&colon;&sol;&sol;sanatanroots&period;com&sol;&percnt;e0&percnt;a4&percnt;ad&percnt;e0&percnt;a4&percnt;97&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b5&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a6-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;97&percnt;e0&percnt;a5&percnt;80&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a4&percnt;e0&percnt;a4&percnt;be-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;85&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a7&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8d&percnt;e0&percnt;a4&percnt;af&percnt;e0&percnt;a4&percnt;be&percnt;e0&percnt;a4&percnt;af-1-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b6&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8d&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b2&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8b&percnt;e0&percnt;a4&percnt;95-27&sol;">Next<&sol;a><&sol;div>&NewLine;<&sol;div>&NewLine;

Exit mobile version