Site icon Sanatan Roots

भगवद गीता: अध्याय 2, श्लोक 25

&NewLine;<pre id&equals;"tw-target-text" class&equals;"wp-block-preformatted"><strong>अव्यक्तोऽयमचिन्त्योऽयमविकार्योऽयमुच्यते।<br>तस्मादेवं विदित्वैनं नानुशोचितुमर्हसि ॥25॥<br><&sol;strong><br>अव्यक्त&colon;-अप्रकट&semi; अयम्-यह आत्मा&semi; अचिन्त्यः-अकल्पनीयः अयम्-यह आत्मा&semi; अविकार्य&colon;-अपरिवर्तित&semi; अयम्-यह आत्मा&semi; उच्यते-कहलाता है&semi; तस्मात् इसलिए&semi; एवम्-इस प्रकार&semi; विदित्वा-जानकर&semi; एनम् इस आत्मा में&semi; न-नहीं&semi; अनुशोचितुम्–शोक करना&semi; अर्हसि उचित।<br><br><strong>Hindi translation&colon;<&sol;strong> इस आत्मा को अदृश्य&comma; अचिंतनीय और अपरिवर्तनशील कहा गया है। यह जानकर हमें शरीर के लिए शोक प्रकट नहीं करना चाहिए।<br><&sol;pre>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h1 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-आत-म-क-ख-ज-व-ज-ञ-न-और-अध-य-त-म-क-स-गम">आत्मा की खोज&colon; विज्ञान और अध्यात्म का संगम<&sol;h1>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-प-रस-त-वन">प्रस्तावना<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>हमारी दुनिया में कई ऐसे रहस्य हैं जो हमारी समझ से परे हैं। इनमें से एक है आत्मा का अस्तित्व और उसकी प्रकृति। यह विषय सदियों से दार्शनिकों&comma; वैज्ञानिकों और आध्यात्मिक गुरुओं के लिए चिंतन का विषय रहा है। आइए इस रहस्यमय विषय पर गहराई से विचार करें।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-आत-म-एक-अद-श-य-सत-त">आत्मा&colon; एक अदृश्य सत्ता<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>हमारी भौतिक आँखें केवल उन्हीं वस्तुओं को देख सकती हैं जो भौतिक जगत से संबंधित हैं। लेकिन आत्मा&comma; जो एक दिव्य तत्व है&comma; इन भौतिक सीमाओं से परे है। यही कारण है कि हम अपनी साधारण दृष्टि से आत्मा को नहीं देख पाते।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-व-ज-ञ-न-क-प-रय-स">वैज्ञानिक प्रयास<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>वैज्ञानिकों ने आत्मा के अस्तित्व को समझने के लिए कई प्रयोग किए हैं। एक ऐसा ही प्रयोग था जब उन्होंने एक मरणासन्न व्यक्ति को एक सीलबंद शीशे के बक्से में रखा। उनका उद्देश्य यह जानना था कि क्या मृत्यु के समय आत्मा के निकलने से बक्सा टूट जाएगा। लेकिन आश्चर्यजनक रूप से&comma; आत्मा बिना किसी भौतिक बाधा के शरीर से बाहर निकल गई।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-आत-म-क-स-क-ष-मत">आत्मा की सूक्ष्मता<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>आत्मा की यह विशेषता उसकी अत्यंत सूक्ष्म प्रकृति को दर्शाती है। वह इतनी सूक्ष्म है कि उसे अपनी गतिविधियों के लिए किसी भौतिक माध्यम की आवश्यकता नहीं होती।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-आत-म-और-ब-द-ध-एक-त-लन-त-मक-द-ष-ट-क-ण">आत्मा और बुद्धि&colon; एक तुलनात्मक दृष्टिकोण<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>कठोपनिषद में एक महत्वपूर्ण श्लोक है जो आत्मा की सूक्ष्मता को समझाता है&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<pre class&equals;"wp-block-code"><code>इन्द्रियेभ्यः परा ह्यर्था अर्थेभ्यश्च परं मनः।&NewLine;मनसस्तु परा बुद्धिर्बुद्धेरात्मा महान्परः।।<&sol;code><&sol;pre>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-श-ल-क-क-अर-थ">श्लोक का अर्थ<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>इस श्लोक का अर्थ है&colon;<br>&&num;8220&semi;इन्द्रियों से परे इन्द्रियों के विषय हैं&comma; इन्द्रियों के विषय से सूक्ष्म मन&comma; मन से परे बुद्धि और बुद्धि से सूक्ष्म आत्मा है।&&num;8221&semi;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-स-क-ष-मत-क-क-रम">सूक्ष्मता का क्रम<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>इस श्लोक में सूक्ष्मता का एक क्रम बताया गया है&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>इन्द्रियाँ &lpar;सबसे स्थूल&rpar;<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>इन्द्रियों के विषय<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>मन<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>बुद्धि<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>आत्मा &lpar;सबसे सूक्ष्म&rpar;<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-ब-द-ध-क-स-म-ए">बुद्धि की सीमाएँ<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>हमारी लौकिक बुद्धि&comma; जो कि भौतिक जगत के लिए बहुत उपयोगी है&comma; आत्मा जैसे दिव्य तत्व को समझने में असमर्थ है। यह एक ऐसी सीमा है जो हमें आत्मा के रहस्य को समझने में बाधा डालती है।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-आत-मज-ञ-न-क-म-र-ग">आत्मज्ञान का मार्ग<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h4 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-आ-तर-क-ज-ञ-न-क-आवश-यकत">आंतरिक ज्ञान की आवश्यकता<&sol;h4>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>आत्मा को जानने के लिए एक विशेष प्रकार के ज्ञान की आवश्यकता होती है&comma; जिसे आंतरिक ज्ञान कहा जाता है। यह ज्ञान सामान्य बौद्धिक समझ से अलग होता है।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-धर-मग-र-थ-और-ग-र-ओ-क-महत-व">धर्मग्रंथों और गुरुओं का महत्व<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>इस आंतरिक ज्ञान को प्राप्त करने के दो प्रमुख स्रोत हैं&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>धर्मग्रंथ&colon; ये प्राचीन ज्ञान के भंडार हैं जो आत्मा के रहस्यों पर प्रकाश डालते हैं।<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>गुरु&colon; एक सच्चा गुरु वह होता है जो इस आंतरिक ज्ञान को अनुभव कर चुका हो और उसे अपने शिष्यों तक पहुंचा सके।<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-व-ज-ञ-न-और-अध-य-त-म-क-समन-वय">विज्ञान और अध्यात्म का समन्वय<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h4 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-व-ज-ञ-न-क-भ-म-क">विज्ञान की भूमिका<&sol;h4>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>विज्ञान ने हमें बहुत कुछ सिखाया है। यह भौतिक जगत के रहस्यों को उजागर करने में सफल रहा है। लेकिन जब आत्मा जैसे अभौतिक तत्वों की बात आती है&comma; तो विज्ञान की वर्तमान पद्धतियाँ पर्याप्त नहीं होतीं।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-अध-य-त-म-क-य-गद-न">अध्यात्म का योगदान<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>अध्यात्म हमें उन क्षेत्रों में मार्गदर्शन देता है जहाँ विज्ञान अभी तक नहीं पहुंच पाया है। यह हमें आत्मा जैसे सूक्ष्म तत्वों को समझने का एक अलग दृष्टिकोण प्रदान करता है।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-समन-वय-क-आवश-यकत">समन्वय की आवश्यकता<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>आज के युग में&comma; विज्ञान और अध्यात्म के बीच एक सेतु बनाने की आवश्यकता है। दोनों के ज्ञान को मिलाकर हम आत्मा के रहस्य को और बेहतर ढंग से समझ सकते हैं।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-आत-म-क-ख-ज-एक-व-यक-त-गत-य-त-र">आत्मा की खोज&colon; एक व्यक्तिगत यात्रा<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-आत-मच-तन-क-महत-व">आत्मचिंतन का महत्व<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>आत्मा को जानने की यात्रा वास्तव में एक व्यक्तिगत अनुभव है। यह केवल पुस्तकों या दूसरों के अनुभवों से नहीं सीखा जा सकता। इसके लिए गहन आत्मचिंतन और अंतर्दृष्टि की आवश्यकता होती है।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-ध-य-न-और-य-ग-क-अभ-य-स">ध्यान और योग का अभ्यास<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>ध्यान और योग जैसी प्राचीन तकनीकें आत्मा से संपर्क स्थापित करने में सहायक हो सकती हैं। ये अभ्यास हमें अपने भीतर झाँकने और अपनी सच्ची प्रकृति को समझने में मदद करते हैं।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-न-र-तर-अभ-य-स-क-महत-व">निरंतर अभ्यास का महत्व<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>आत्मा की खोज एक लंबी और चुनौतीपूर्ण यात्रा हो सकती है। इसके लिए धैर्य&comma; दृढ़ संकल्प और निरंतर अभ्यास की आवश्यकता होती है।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-न-ष-कर-ष">निष्कर्ष<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>आत्मा का विषय जटिल और रहस्यमय है। यह हमारी भौतिक समझ से परे है&comma; लेकिन फिर भी यह हमारे अस्तित्व का एक अभिन्न हिस्सा है। विज्ञान और अध्यात्म दोनों इस रहस्य को सुलझाने में अपनी-अपनी भूमिका निभा रहे हैं।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>जैसे-जैसे हम आगे बढ़ते हैं&comma; हमें एक खुले दिमाग के साथ दोनों दृष्टिकोणों को समझने की कोशिश करनी चाहिए। शायद एक दिन&comma; इन दोनों के संयोजन से&comma; हम आत्मा के सच्चे स्वरूप को समझने में सक्षम हो सकेंगे।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>अंत में&comma; यह याद रखना महत्वपूर्ण है कि आत्मा की खोज एक व्यक्तिगत यात्रा है। प्रत्येक व्यक्ति को अपने स्वयं के अनुभवों और अंतर्दृष्टि के माध्यम से इस यात्रा पर चलना होगा। यह एक ऐसी यात्रा है जो न केवल हमारे जीवन को समृद्ध बनाती है&comma; बल्कि हमें अपने अस्तित्व के गहरे अर्थ को समझने में भी मदद करती है।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-buttons is-content-justification-space-between is-layout-flex wp-container-core-buttons-is-layout-3d213aab wp-block-buttons-is-layout-flex">&NewLine;<div class&equals;"wp-block-button"><a class&equals;"wp-block-button&lowbar;&lowbar;link wp-element-button" href&equals;"https&colon;&sol;&sol;sanatanroots&period;com&sol;&percnt;e0&percnt;a4&percnt;ad&percnt;e0&percnt;a4&percnt;97&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b5&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a6-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;97&percnt;e0&percnt;a5&percnt;80&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a4&percnt;e0&percnt;a4&percnt;be-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;85&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a7&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8d&percnt;e0&percnt;a4&percnt;af&percnt;e0&percnt;a4&percnt;be&percnt;e0&percnt;a4&percnt;af-2-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b6&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8d&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b2&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8b&percnt;e0&percnt;a4&percnt;95-24&sol;">Previous<&sol;a><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-button"><a class&equals;"wp-block-button&lowbar;&lowbar;link wp-element-button" href&equals;"https&colon;&sol;&sol;sanatanroots&period;com&sol;&percnt;e0&percnt;a4&percnt;ad&percnt;e0&percnt;a4&percnt;97&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b5&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a6-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;97&percnt;e0&percnt;a5&percnt;80&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a4&percnt;e0&percnt;a4&percnt;be-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;85&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a7&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8d&percnt;e0&percnt;a4&percnt;af&percnt;e0&percnt;a4&percnt;be&percnt;e0&percnt;a4&percnt;af-2-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b6&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8d&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b2&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8b&percnt;e0&percnt;a4&percnt;95-26&sol;">Next<&sol;a><&sol;div>&NewLine;<&sol;div>&NewLine;

Exit mobile version