Site icon Sanatan Roots

भगवद गीता: अध्याय 2, श्लोक 51

&NewLine;<p id&equals;"tw-target-text"><strong>कर्मजं बुद्धियुक्ता हि फलं त्यक्त्वा मनीषिणः।<br>जन्मबन्धविनिर्मुक्ताः पदं गच्छन्त्यनामयम् ॥51॥<&sol;strong><&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p><audio src&equals;"https&colon;&sol;&sol;www&period;holy-bhagavad-gita&period;org&sol;public&sol;audio&sol;002&lowbar;051&period;mp3"><&sol;audio>कर्मजम्-सकाम कर्मों से उत्पन्न&semi; बुद्धि-युक्ताः-समबुद्धि युक्त&semi; हि-निश्चय ही&semi; फलम्-फल&semi; त्यक्त्वा-त्याग कर&semi; मनीषिणः-बड़े-बड़े ऋषि मुनिः जन्मबन्ध-विनिर्मुक्ताः-जन्म एवं मृत्यु के बन्धन से मुक्ति&semi; पदं–अवस्था पर&semi; गच्छन्ति–पहुँचते हैं&semi; अनामयम्-कष्ट रहित।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p><strong>Hindi translation&colon;<&sol;strong>&nbsp&semi;समबुद्धि युक्त ऋषि मुनि कर्म के फलों की आसक्ति से स्वयं को मुक्त कर लेते हैं जो मनुष्य को जन्म-मृत्यु के चक्र में बांध लेती हैं। इस चेतना में कर्म करते हुए वे उस अवस्था को प्राप्त कर लेते हैं जो सभी दुखों से परे है।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>निष्काम कर्म&colon; आत्मिक शांति का मार्ग<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>भगवान श्रीकृष्ण द्वारा बताए गए निष्काम कर्म के सिद्धांत को समझना आज के युग में अत्यंत महत्वपूर्ण है। यह सिद्धांत हमें बताता है कि कैसे हम अपने कर्मों को करते हुए भी उनके फल से अनासक्त रह सकते हैं। आइए इस विषय को विस्तार से समझें।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h1 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-न-ष-क-म-कर-म-क-अर-थ">निष्काम कर्म का अर्थ<&sol;h1>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>निष्काम कर्म का अर्थ है बिना किसी स्वार्थ या फल की इच्छा के कर्म करना। यह एक ऐसी जीवन शैली है जहाँ व्यक्ति अपने कर्तव्यों का पालन करता है&comma; लेकिन उसके परिणामों से अनासक्त रहता है।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-न-ष-क-म-कर-म-क-ल-भ">निष्काम कर्म के लाभ<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>मानसिक शांति<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>तनाव मुक्ति<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>आत्मिक उन्नति<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>कर्म बंधन से मुक्ति<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-स-क-म-कर-म-क-समस-य-ए">साकाम कर्म की समस्याएँ<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>श्रीमद्भागवतम् में वर्णित है&colon;<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<blockquote class&equals;"wp-block-quote is-layout-flow wp-block-quote-is-layout-flow">&NewLine;<p>सुखाय कर्माणि करोति लोको न तैः सुखं वान्यदुपारमं वा।<br>विन्देत भूयस्तत एव दुःखं यदत्र युक्तं भगवान् वदेनः।।<br>&lpar;श्रीमद्भागवतम्-3&period;5&period;2&rpar;<&sol;p>&NewLine;<&sol;blockquote>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>इसका अर्थ है कि लोग सुख पाने के लिए कर्म करते हैं&comma; लेकिन वास्तव में उन्हें सुख नहीं मिलता। बल्कि&comma; फल की आसक्ति के कारण वे और अधिक दुःख का अनुभव करते हैं।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-स-क-म-कर-म-क-पर-ण-म">साकाम कर्म के परिणाम<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>निरंतर असंतोष<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>दुःख और कष्ट में वृद्धि<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>जन्म-मृत्यु के चक्र में फँसना<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>आध्यात्मिक प्रगति में बाधा<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-न-ष-क-म-कर-म-क-ओर-बढ-न">निष्काम कर्म की ओर बढ़ना<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>जब व्यक्ति यह समझ लेता है कि साकाम कर्मों से वास्तविक सुख नहीं मिल सकता&comma; तब वह आध्यात्मिक मार्ग की ओर मुड़ता है।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-न-ष-क-म-कर-म-क-प-रक-र-य">निष्काम कर्म की प्रक्रिया<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>कर्तव्य पालन पर ध्यान केंद्रित करना<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>फल की चिंता न करना<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>सभी कर्मों को ईश्वर को अर्पित करना<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>सुख-दुख को समान भाव से स्वीकार करना<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-न-ष-क-म-कर-म-क-व-य-वह-र-क-अभ-य-स">निष्काम कर्म का व्यावहारिक अभ्यास<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>निष्काम कर्म को अपने दैनिक जीवन में उतारना एक चुनौतीपूर्ण लेकिन लाभदायक प्रक्रिया है।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-द-न-क-ज-वन-म-न-ष-क-म-कर-म">दैनिक जीवन में निष्काम कर्म<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<figure class&equals;"wp-block-table"><table class&equals;"has-fixed-layout"><thead><tr><th>क्षेत्र<&sol;th><th>साकाम दृष्टिकोण<&sol;th><th>निष्काम दृष्टिकोण<&sol;th><&sol;tr><&sol;thead><tbody><tr><td>कार्य<&sol;td><td>पदोन्नति और वेतन वृद्धि के लिए काम करना<&sol;td><td>अपने कर्तव्य का पालन करना&comma; परिणाम की चिंता किए बिना<&sol;td><&sol;tr><tr><td>रिश्ते<&sol;td><td>दूसरों से अपेक्षाएँ रखना<&sol;td><td>बिना किसी अपेक्षा के प्रेम और सेवा करना<&sol;td><&sol;tr><tr><td>शिक्षा<&sol;td><td>केवल अंकों या डिग्री के लिए पढ़ना<&sol;td><td>ज्ञान प्राप्ति के लिए अध्ययन करना<&sol;td><&sol;tr><tr><td>सेवा<&sol;td><td>प्रशंसा या मान्यता के लिए सेवा करना<&sol;td><td>निःस्वार्थ भाव से दूसरों की मदद करना<&sol;td><&sol;tr><&sol;tbody><&sol;table><&sol;figure>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-न-ष-क-म-कर-म-और-आध-य-त-म-क-उन-नत">निष्काम कर्म और आध्यात्मिक उन्नति<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>निष्काम कर्म आध्यात्मिक उन्नति का एक महत्वपूर्ण साधन है। यह हमें कर्म बंधन से मुक्त करता है और आत्मा की शुद्धि में सहायक होता है।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h3 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-आत-म-क-श-त-क-प-र-प-त">आत्मिक शांति की प्राप्ति<&sol;h3>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<ol class&equals;"wp-block-list">&NewLine;<li>ध्यान और योग का अभ्यास<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>शास्त्रों का अध्ययन<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>सत्संग में भाग लेना<&sol;li>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<li>सेवा भाव से कर्म करना<&sol;li>&NewLine;<&sol;ol>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<h2 class&equals;"wp-block-heading" id&equals;"h-न-ष-कर-ष">निष्कर्ष<&sol;h2>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>निष्काम कर्म का मार्ग चुनौतीपूर्ण हो सकता है&comma; लेकिन यह वास्तविक सुख और शांति की ओर ले जाता है। यह हमें जीवन के उतार-चढ़ाव में संतुलित रहने में मदद करता है और आत्मिक उन्नति का मार्ग प्रशस्त करता है। भगवान श्रीकृष्ण के इस महान उपदेश को अपने जीवन में उतारकर&comma; हम न केवल अपने लिए&comma; बल्कि समाज के लिए भी एक सकारात्मक बदलाव ला सकते हैं।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>निष्काम कर्म का अभ्यास करते हुए&comma; हमें यह याद रखना चाहिए कि यह एक जीवन भर की यात्रा है। इसमें धैर्य और दृढ़ संकल्प की आवश्यकता होती है। जैसे-जैसे हम इस मार्ग पर आगे बढ़ते हैं&comma; हम पाते हैं कि जीवन की परिस्थितियाँ हमें कम प्रभावित करती हैं और हम अधिक शांत और संतुष्ट रहने लगते हैं।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<p>अंत में&comma; निष्काम कर्म का सिद्धांत हमें सिखाता है कि जीवन में सच्चा सुख बाहरी उपलब्धियों में नहीं&comma; बल्कि अपने कर्तव्यों को पूरी निष्ठा से निभाने और उनके फल को ईश्वर पर छोड़ देने में है। यह दृष्टिकोण न केवल व्यक्तिगत शांति लाता है&comma; बल्कि एक बेहतर और अधिक सामंजस्यपूर्ण समाज के निर्माण में भी योगदान देता है।<&sol;p>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-buttons is-content-justification-space-between is-layout-flex wp-container-core-buttons-is-layout-3d213aab wp-block-buttons-is-layout-flex">&NewLine;<div class&equals;"wp-block-button"><a class&equals;"wp-block-button&lowbar;&lowbar;link wp-element-button" href&equals;"https&colon;&sol;&sol;sanatanroots&period;com&sol;bhagavad-gita-chapter-2-verse-50&sol;">Previous<&sol;a><&sol;div>&NewLine;&NewLine;&NewLine;&NewLine;<div class&equals;"wp-block-button"><a class&equals;"wp-block-button&lowbar;&lowbar;link wp-element-button" href&equals;"https&colon;&sol;&sol;sanatanroots&period;com&sol;&percnt;e0&percnt;a4&percnt;ad&percnt;e0&percnt;a4&percnt;97&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b5&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a6-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;97&percnt;e0&percnt;a5&percnt;80&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a4&percnt;e0&percnt;a4&percnt;be-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;85&percnt;e0&percnt;a4&percnt;a7&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8d&percnt;e0&percnt;a4&percnt;af&percnt;e0&percnt;a4&percnt;be&percnt;e0&percnt;a4&percnt;af-2-&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b6&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8d&percnt;e0&percnt;a4&percnt;b2&percnt;e0&percnt;a5&percnt;8b&percnt;e0&percnt;a4&percnt;95-52&sol;">Next<&sol;a><&sol;div>&NewLine;<&sol;div>&NewLine;

Exit mobile version